Historia miejscowości Łazy

Kategoria: Rys historyczny
Odsłony: 11471
Rozmiar:

Nazwa Lazy pojawia się po raz pierwszy w “Liber beneficiorum diocesis Cracoviensis” Jana Długosza w latach 1470-80. Łazy to nazwa kulturowa oznaczająca trzebież w lesie, pola orne powstałe z karczunku lub przez wypalanie. Następna nazwa Łazi pojawia się w 1581 r. wg opracowania “Polska XVI w. pod względem geograficzno statystycznym”.

Pierwszym dziedzicem na Łaziech [Łazach] był prawdopodobnie Walerian Świeborowski, co wynika z dokumentu spisanego w 1575 r. Początkowo Łazy należały do parafii Bolechowice. Jednak na prośbę mieszkańców, krakowski ks. bp Bernard Maciejowski zdecydował 5 czerwca 1602 r. o przyłączeniu Łaz do parafii jerzmanowickiej. Ze spisów darczyńców na rzecz kościoła w Jerzmanowicach znamy nazwiska dziedziców łazowskich: w 1668 r. - Wojciech Popiel, w 1673 r. - Jan Kempka Łazowski, w 1678 r. - Regina Będkowska. W 1805 r. właścicielem jest Zofia Miłoszewska, a w r. 1828 wdowa po doktorze medycyny Macieju Leonie Jakubowskim, Tekla z Różańskich i jej syn Franciszek. W tym czasie w Łazach jest już duży folwark, a mieszkańcy Łaz na rzecz folwarku odrabiali pańszczyznę. Dopiero 2 marca 1864 r. , pod koniec Powstania Styczniowego, car Aleksander II dokonał uwłaszczenia, wprowadzając podatek gruntowy na rzecz skarbu państwa. Wówczas w Łazach powstało 12 gospodarstw, oraz 22 gospodarstwa osadników. W roku 1900 Łazy liczą już 60 domów. Nowym właścicielem dworu został Władysław Żukowski. Jego córka Jadwiga wyszła za mąż za Kazimierza Sosnkowskiego, późniejszego generała, bliskiego współpracownika Józefa Piłsudskiego w czasach Legionów, który był również Wodzem Naczelnym Polskich Sił Zbrojnych po śmierci gen. Władysława Sikorskiego. W związku z wybuchem I wojny światowej w 1914 r. Żukowski został wezwany do Petersburga, skąd już nie wrócił. W 1922 r. jego rodzina sprzedała dwór doktorowi inż. Marcelemu Truszkowskiemu, który wprowadzał innowacyjne sposoby uprawy, był organizatorem kółek rolniczych, mleczarni i spółdzielni rolniczo handlowych, a nawet Ochotniczej Straży Pożarnej w Łazach w 1927 r. Pierwsza szkoła w miejscowości funkcjonowała od 1918 r.

W wojnie polsko - bolszewickiej w 1920 r. brało udział pięciu mieszkańców Łaz. W 1939 r. Łazy liczyły 600 mieszkańców i 97 domów. Okupacja niemiecka rozpoczęła się 6 września 1939 r. W wojnie obronnej w 1939 r. brało udział czternaście osób, z których jedna zginęła, trzy dostały się do niemieckiej niewoli. Nałożono przymusowe dostawy żywności. Na przymusowe roboty do Niemiec wywieziono z miejscowości siedmiu młodych mieszkańców (jeden zginął). Powstały w Łazach tajne organizacje konspiracyjne, którym w 1943 r. nadano wspólną nazwę Armii Krajowej (w Łazach liczyła 25 członków). 16 lipca 1943 r. Łazy były bliskie zagłady - okupant dokonał pacyfikacji. Pomimo całodziennego śledztwa i tortur nikt nie zdradził przynależności do organizacji konspiracyjnej i współpracy z partyzantami. Jedną osobę zamordowano na miejscu, trzy w obozie pracy w Płaszowie spośród 15 tam wywiezionych. Po wyzwoleniu w 1945 r. na mocy ustawy o reformie rolnej, “łazowski” dwór został rozparcelowany, a tzw. “resztówka” - dwór wraz z budynkami gospodarczymi i grunty rolne (10 ha) pozostało w gestii Państwowego Funduszu Ziemi. We dworze zorganizowano szkołę podstawową. Po reformie szkolnictwa w szkole w Łazach pozostały oddziały 1-3, a samą placówkę przeniesiono do domu nauczyciela - dawna oficyna. Na miejscu szkoły powstało schronisko młodzieżowe. Okres powojenny to szybki rozwój szkolnictwa, wiele młodzieży ukończyło szkołę średnią a także wyższe studia, obejmując nierzadko wysokie stanowiska, jak np. dr Czesław Żurowski. Jednym z elementów rozwoju Łaz była elektryfikacja wsi w latach 1951-53. Następnie w czynie społecznym wybudowano drogę do Jerzmanowic. Podobnym sposobem został zbudowany wodociąg, gazociąg i linia telefoniczna.

Staraniem ówczesnego ks. proboszcza Józefa Krzykawskiego zaczęto realizować pragnienie mieszkańców wybudowania w Łazach kaplicy jako votum wdzięczności za ocalenie wsi od zagłady. Dzięki przychylności ówczesnego Naczelnika Urzędu Gminy Jerzmanowice p. Antoniego Cyrana doszło do zmiany parceli parafialnej w Jerzmanowicach na parcelę Państwowego Funduszu Ziemi w Łazach w celu budowy kaplicy. Mieszkańcy zawiązali Komitet Organizacyjny Budowy. 9 października 1980 r. podpisano akt notarialny o zamianie 75 arów ziemi a już w lipcu 1981 r. w rocznicę pacyfikacji pod pomnikiem została odprawiona Msza Św., a na miejscu planowanej budowy został postawiony poświęcony krzyż. Cała wieś zobowiązała się do finansowania budowy i udziału w pracach. Wszystkie wsie należące do Gminy Jerzmanowice zrzekły się przydziałów cegły przeznaczając ją na budowę kaplicy w Łazach. Kaplicę wybudowano według projektu inż. arch. Romualda Legera pod nadzorem inż. Jacka Czekaja i mistrza Jana Walancika Poświęcenie kaplicy i wmurowanie tablicy pamiątkowej (poświęcona przez Ojca Św. Jana Pawła II) nastąpiło 10 czerwca 1984 r. przez ks. biskupa dr Stanisława Szymeckiego Ordynariusza Diecezji Kieleckiej. Obok kaplicy na byłych terenach dworskich został wybudowany stadion piłki nożnej.