KATEGORIE:

• Ostańce Jerzmanowickie
• Dolina Będkowska
• Dolina Czubrówki - Racławki
• Dolina Sąspówki
• Dolina Szklarki

OSTAŃCE JERZMANOWICKIE

Pojedyncze skały wapienne oraz grupy skał znajdujące się na wierzchowinie Wyżyny Olkuskiej pomiędzy Doliną Będkowską i Doliną Szklarki, należącymi do Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie. Są to tereny wsi Jerzmanowice.

Większość z tych skał to ostańce wierzchowinowe, wznoszące się ponad otaczający teren od kilku do ok. 20 metrów. Mają fantastyczne kształty i zwykle przynajmniej część ścian bardzo stromych. Do skał tych należą m.in.

• Ostry Kamień
• Grodzisko, Wyjżoł (Skała 502)
• Wielka Skała
• Skała Łaziska
• Łysa Skała (Fiala)
• Jedlina
• Sikorka
• Psiklatka
• Kozia Skała
• Cielęca Skała
• Słoneczne Skały
• Witkowe Skały

OSTRY KAMIEŃ, zwany też Kapucynem – ostaniec wierzchowinowy w najwyższych partiach Wyżyny Olkuskiej w miejscowości Jerzmanowice. Znajduje się w odległości ok. 900 m na południe od drogi krajowej nr 94. Zbudowany jest z wapieni górnej jury i posiada charakterystyczny, ostro zakończony wierzchołek. Wznosi się na wysokość 502 m n.p.m. i udostępniony jest do wspinaczki skałkowej.

GRODZISKO, zwane również Wzgórzem Skałka, Wzgórzem 502 lub Skałą 502, Wyjżołem – najwyższe wzniesienie na Wyżynie Olkuskiej i drugie co do wysokości na całej Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Jest to ostaniec wierzchołkowy znajdujący się w miejscowości Jerzmanowice w odległości ok. 1 km na południe od drogi krajowej nr 94. Na skale znajduje się słup betonowy - polski znak topograficzny . Dawne pomiary geodezyjne z początku XX w. określiły wysokość skały na 502 m n.p.m., stąd dawna nazwa wzgórze 502. Według nowszych pomiarów z początku lat 90. wysokość skały wynosi 513 m n.p.m. Wzniesienie jest miejscem często odwiedzanym przez turystów, wznosi się wśród pól uprawnych i nieużytków, jest niezalesione i roztaczają się z niego szerokie widoki. Oglądać można usłaną ostańcami Wyżynę Krakowsko-Częstochowską, widać Kraków, Garb Tenczyński, Karpaty, a przy bardzo dobrej widoczności nawet Tatry. Od wschodniej strony można wejść na jej wierzchołek bez większych trudności. Stromo podcięte ściany północno-zachodnie, tzw. Duży Mur udostępnione są do wspinaczki skałkowej. 

SŁONECZNE SKAŁY to grupa ostańców w skład której wchodzą następujące skały: Sokołowe Skały, Ogrodzieniec i Ostatnia. Słoneczne Skały rozrzucone są na niewielkim wzniesieniu nad zboczem górnego odcinka Doliny Szklarki. Skały oddalone są 2 kilometry od drogi Kraków - Olkusz. Skały nie są zalesione, a wapień jest umiarkowanie wyślizgany. Kilkadziesiąt obitych dróg wspinaczkowych oferuje ciekawe wspinanie w skali od III+ do VI.5

WITKOWE SKAŁY to grupa skalna położona w górnym odcinku Doliny Szklarki w okolicach wsi Jerzmanowice, około 3 kilimetrów od drogi Kraków - Olkusz w kierunku Szklar. Zwarta grupa skał składa się z 5 ostańców i dwóch skał wrośniętych w zbocze. Wysokość skał dochodzi do 20 metrów. Drogi w większości łatwe, dobre dla początkujących wspinaczy.

PSIKLATKA to mur skalny położony niecałe 200 metrów od trasy Kraków - Olkusz, opadajacy na południowo - zachodnią stronę niewysokiego, zalesionego wzniesienia. Od strony południowej bezpośrednio do skał przylega teren prywatny na którym znajduje się część skał. Właściciele nie zezwalają na nich się wspinać. Wolno się tylk wspinać w dwóch sektorach: Psi Płot i na zachodniej ścianie Psiego Filara. Drogi w tych sektorach prowadzą połogimi, łatwymi ścianami o niewygórowanych trudnościach.

ŁYSE SKAŁY znajdują się w górnym odcinku Doliny Szklarki na południu wierzchowiny, około 200 metrów za Witkowymi Skałami. Najokazalszym ostańcem w tej grupie jest skała Łysa. Jej 20 metrowe ściany górują nad otaczającym je lasem. Średniozaawansowani wspinacze powinni mieć dużo radości ze wspinu w środkowej części mury skały Łysa.

RACUCH to skała o wysokości do 15 metrów o zachodniej i zachodnio-północnej wystawie. Znajduje się w bocznej dolince rozcinającej wschodnie zbocze Doliny Racławki, blisko centrum wsi Racławice. Na skale jest przygotowanych 18 dróg, topo do znalezienia w internecie.

Najwięcej informacji o tym rejonie wspinaczkowym opisuje przewodnik wspinaczkowy OSTAŃCE JERZMANOWICKIE DOLINA SZKLARKI, którego autorem jest Tomasz Ślusarczyk. Ostańce Jerzmanowickie mają topo w serwisie wspinanie.pl

DOLINA BĘDKOWSKA

Zwana też Doliną Będkowicką lub Będkówką – piękna krajobrazowo i posiadająca duże walory przyrodnicze, geologiczne i historyczne dolina potoku Będkówka spływającego z Wyżyny Olkuskiej do Rowu Krzeszowickiego. Jest jedną z 7 dolin wchodzących w skład Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie. Ma długość 7-8 km i jest jedną z najdłuższych dolin Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Rozpoczyna się obniżeniem terenu przy drodze krajowej nr 94 z Krakowa do Olkusza, a kończy w przysiółku Łączki Kobylańskie. Wygodnym miejscem, skąd można zwiedzić dolinę są Będkowice, gdyż znajdują się w środku pomiędzy doliną Będkowską i Doliną Kobylańską, można więc stąd zwiedzić obydwie doliny.

Wyżłobiona w wapieniach jurajskich dolina ma charakter wąwozu o stromych ścianach wschodnich i łagodniejszych zboczach zachodnich. Jest doliną krasową i można na niej zaobserwować niemal wszystkie formy geologiczne i zjawiska charakterystyczne dla krasu. Oprócz głównej doliny występują w niej jeszcze mniejsze boczne dolinki o różnorodnym charakterze – albo są to skaliste wąwozy typu kanion, albo jary o bardziej łagodnych stokach porośnięte lasem. Są też jaskinie, źródła i wywierzysko. Wiele skał udostępnionych jest do wspinaczki. Dnem głównej doliny prowadzi droga (zakaz wjazdu pojazdów) i znajdują się nieliczne zabudowania.

W wylocie doliny w przysiółku Łączki Kobylańskie na rozdrożu znajduje się kapliczka. Nad nią w lesie porastającym zbocza doliny wznoszą się po obu stronach wysoko w górze wybitne skały – po wschodniej stronie Cebulowa, nieco dalej po zachodniej Wietrznik (403 m n.p.m.). Dalej mijamy piękną, gustownie zaprojektowaną, krytą gontami willę i kilka stawów rybnych z hodowlą pstrągów w płaskim w tym miejscu dnie doliny. Ponad nimi we wschodnim zboczu wznoszą się skały: Rybne, Wężowe, Migdałkowa. Ścieżka wspina się nieco do góry. Po prawej stronie ścieżki, charakterystyczna skałka tuż nad potokiem. Po lewej mijamy kapliczkę ufundowaną ku pamięci mieszkańców okolicy pomordowanych przez hitlerowskich okupantów w czasie II wojny światowej. Płynący po prawej stronie drogi Potok Będkowski przegrodzony jest skalną zaporą (na miejscu dawniej istniejącego w tym miejscu naturalnego wodospadu). Dolina rozszerza się. Na wschodnim zboczu wybitna skała Szaniec, a w niej Jaskinia Szaniec. W zboczu tym znajduje się brama skalna zwana Będkowską Bramą, a za nią boczna dolinka. Przebiega przez nią żółty szlak turystyczny przez Będkowice do Doliny Kobylańskiej. W skałach Bramy Będkowskiej odkryto resztki niedużego grodziska. W północnym kierunku za Będkowską Bramą znajdują się w wysokich i stromych ścianach wąwozu skały: Pytajnik, Lajkonik i Wysoka.

Szlak żółty i niebieski prowadzą teraz razem aż do rozdroża przy kapliczce i restauracji, gdzie szlak żółty odbija na lewo do Doliny Szklarki. Ponad restauracją wybitna skała Brandysowa, a w przeciwległym, wschodnim zboczu Sokolica - najwyższa w całej Jurze Krakowsko-Częstochowskiej skała wspinaczkowa. Ma wysokość ponad 70 m i na jej szczycie znajdują się resztki bardzo starego grodziska. Dolina skręca tutaj w kierunku wschodnim. Przechodzimy na drugą stronę Będkowskiego Potoku. Ok. 500 m od rozdroża po prawej stronie bardzo charakterystyczna skała, zwana ze względu na swój kształt Iglicą. Po lewej stronie, za potokiem popularna skała wspinaczkowa Zamczysko, przez wspinaczy zwana Dupą Słonia. Dalej na potoku znajduje się Szum - największy w całej Jurze naturalny wodospad (zwany również Szerokim), a w pewnej odległości od niego wspinaczkowa Skała z Bluszczem. W stromym zboczu po prawej stronie liczne skały, niektóre z nich również udostępnione do wspinaczki. W zboczu tym warto podejść stromą leśną drogą by zobaczyć bramę skalna zwaną Czarcimi Wrotami lub Piekielną Bramą. W zboczu tym znajduje się jeszcze inna wybitna skała – Gęsiarnia. Ok. 350 m od drogi znajduje się wywierzysko zwane źródłem Będkówki. Wypływa z niego czysta, krystaliczna woda (ok. 50 l/s). W skałach powyżej źródła 4 pionowe jaskinie. 1,5 km dalej następna grupa skał; po prawej stronie Wielka Turnia, Zaklęty Mur, Zaklęty Bastion i Łabajowa Skała, a w niej Jaskinia Łabajowa. W Dolinie Będkowskiej jest jeszcze wiele innych jaskiń, najciekawszą z nich jest znajdująca się w górnej części doliny Jaskinia Nietoperzowa. Przy Wodospadzie Szerokim do końca lat 90 XX w. znajdował się Ośrodek Zarybienia Ryb Łososiowatych Polskiego Związku Wędkarskiego.

Szlaki turystyczne w obrębie Doliny Będkowskiej

• szlak turystyczny niebieski – niebieski, prowadzący przez całą długość doliny,
• szlak turystyczny żółty – żółty z Będkowic bocznym wąwozem przez fragment Doliny Będkowskiej, Dolinę Szklarki, rezerwat przyrody Dolina Racławki do Paczółtowic,
• szlak turystyczny zielony - zielony z miejscowości Łazy przez środkową część Doliny Będkowskiej obok źródła Będkówki, przysiółek Kawiory do Wierzchowia,
• zataczający pętlę czerwony szlak rowerowy z Bolechowic przez Zelków, górną część rezerwatu przyrody Dolina Kluczwody, Wierzchowie, Bębło, Dolinę Będkowską (w dół), Łączki Kobylańskie, Kobylany, Dolinę Kobylańską (w górę), Krzemionkę, Dolinę Bolechowicką (w dół) do Bolechowic.

DOLINA CZUBRÓWKI - RACŁAWKI

Dolina nad rzeką Czubrówka w gminie Jerzmanowice-Przeginia w powiecie krakowskim w województwie małopolskim w Parku Krajobrazowym Dolinki Krakowskie na Wyżynie Olkuskiej. Dolina rozciąga się południkowo. Na północy rozpoczyna się w północnej części wsi Czubrowice (przy przysiółu Górka), gdzie powstaje rzeka Czubrówka wypływająca z krasowego Źródła Czubrówki, znajdującego się w północno-wschodniej odnodze doliny.

Doliną płynie Czubrówka, nad którą znajdują się wsie Czubrowice i Racławice (na południu doliny). Po obu stronach doliny (zachodniej i wschodniej), na stromych wzgórzach znajdują się liczne skałki jurajskie i ostańce. Najważniejsze z nich to Grzegorzowa Skała, Kucowa Skała, Pańska Skała, Srokowa Skała, Mazurkowa Skała, Skała Lisówka, Kozłowa Skała. Do doliny wpływają liczne potoki, w niej też biją także liczne małe źródła. Południowa granica doliny znajduje się na tzw. Czerwonym Brzegu, na granicy wsi Racławice (południowa część) i Paczółtowice (zachodnia część nazywana Wzdólem). Tam Czubrówka łącząc się z potokami przybiera nazwę Racławka, a Dolina Czubrówki przechodzi w Doline Racławki.

Rezerwat przyrody Dolina Racławki – krajobrazowy rezerwat przyrody o powierzchni 473,66 ha, znajdujący się w Dolinie Racławki, nad rzeką Racławka w powiecie krakowskim. Utworzony został w 1962 r.[1] i jest największym rezerwatem w województwie małopolskim. Obejmuje dno doliny oraz przyległe partie zboczy na odcinku ponad 3 km, między skrajem wsi Paczółtowice a Dubiem (gdzie wpływa potok Szklarka z pobliskiej Doliny Szklarki tworząc odtąd rzekę Rudawka).

Zbocza doliny są bardzo strome, miejscami skaliste (niżej karboński wapień węglowy, wyżej wapień górnojurajski oraz wapień dewoński). Największe wyodrębnione skały to: Widoma, Opalona, Bażana, Łom Hrabski. Na terenie rezerwatu w Lesie Pisarskim w Wąwozie Żarskim znajduje się Jaskinia Żarska, a w Wąwozie Stradlina Jaskinia Beczkowa i Źródło Bażana. Całą dolinę pokrywa las bukowy (trzy typy buczyn: karpacka, ciepłolubna i kwaśna) oraz lasy grądowe (grab z innymi domieszkami), a także łęgi olszowe. Na terenie rezerwatu stwierdzono występowanie 27 gatunków roślin chronionych, m.in.: buławnik mieczolistny, kruszczyk szerokolistny, pokrzyk wilcza jagoda, widłak goździsty, żłobik koralowy, śnieżyczka przebiśnieg, orlik pospolity. Rośnie tutaj najpiękniejszy spośród „polskich” storczykowatych – obuwik pospolity. Znajdują się tu pomniki przyrody (3 buki, lipa). Dość obfity potok Racławka płynie bystro, tworzy jary, baseniki i niewielkie wodospady lub bystrza.

Na terenie rezerwatu stworzono 3 ścieżki turystyczno-dydaktyczne dla pieszych, posiadających znaczną wiedzę geologiczną, przy których można zobaczyć odkrywki martwicy wapiennej. Ścieżki te są częściowo dostępne dla niepełnosprawnych turystów. Węzeł szlaków znajduje się w Dubiu, ścieżka składa się z trzech pętli: geologiczny szlak dydaktyczny (żółty – 7 km, czerwony – 6 km, niebieski – 5 km). Przez dolinę przebiega również rowerowy Szlak Orlich Gniazd. U wylotu doliny, na jej zachodnich zboczach w Wąwozie Zbrza znajduje się kamieniołom dolomitów „Dubie”.

Bazy wypadowe z następujących miejscowości: Krzeszowice, Rudawa, Dubie, Dębnik, Paczółtowice, Żary, Szklary. Przy drodze prowadzącej środkiem rezerwatu znajduje się nieduży parking.

Szlaki turystyczne w obrębie Doliny Czubróki - Racławki

• żółty szlak Dolinek Jurajskich przez: Krzeszowice, Dolinę Eliaszówki, klasztor w Czernej, Dębnik, Dolinę Racławki, Paczółtowic, Żary, Szklary, fragment Doliny Będkowskiej, Dolinę Kobylańską, zabytkowy dwór z 3 ćw. XVIII w. w Karniowicach, Dolinie Bolechowickiej, Zelków, Wierzchowie, koło Jaskini Mamutowej i Jaskini Wierzchowskiej Górnej, Murowni, następnie przez Ojcowski Park Narodowy (wezęł szlaków), potem przez Dolinę Sąspowską, Sąspów, Kalinów, Maczugę Herkulesa, a szlak kończy swój bieg przy zamku w Pieskowej Skale.
• szlak turystyczny zielony zielony z Rudawy przez Radwanowice dnem Doliny Racławki do skrzyżowania z żółtym szlakiem.

DOLINA SĄSPÓWKI

Dolina Sąspowska – druga co do wielkości dolina w Ojcowskim Parku Narodowym, objęta ochroną ścisłą. Na obszarze OPN, gdzie znajduje się jej środkowa i dolna część, ma długość ok. 5 km. Jej dnem płynie potok Sąspówka, prawy dopływ Prądnika. Dolina jest prawie niezabudowana (jedynie w górnej części rzadkie zabudowania). Płynąca nią Sąspówka charakteryzuje się wyjątkowo czystą wodą (I klasa czystości). Potok zasilany jest licznymi źródłami, m. in są to: źr. Harcerza, Spod Graba, Ruskie, źr. im. W. Filipowskiego. W źródle Harcerza żyje wypławek alpejski, będący reliktem ostatniej epoki lodowcowej. W Saspówce żyją bobry, sprowadzone tu w 1985 r. Płaskie dno doliny stanowią łąki, obydwa zbocza porośnięte są lasem, w którym występują liczne skały wapienne. W lewym zboczu są to: Wykotna, Iłowa, Oborzysko, Wrota, Bramka, Krzyżówka, Czubatka, Szalej, Framugi, Muszla, Skały Lisie, Langiewicza. Skały te kryją w sobie ciekawe jaskinie, których jest w dolinie aż 164. Jedną z nich jest Jaskinia Sąspowska i Jaskinia Koziarnia Z doliny skały są jednak prawie niewidoczne, gdyż zasłaniają je drzewa, najlepiej widoczne są wiosną, przed rozwinięciem liści. W grupie skał Framugi znajduje się schronisko Wylotne, w którym odkryto jedno z najstarszych miejsc pobytu człowieka w tych okolicach. Do doliny uchodzi jeszcze kilka niewielkich bocznych wąwozów: Koziarnia, Słupianki, Jamki, Pradła, Puklowiec, Błotny Dół. Obok wylotu wąwozu Jamki są Skały Chmielewskiego. W dolnej części doliny znajduje się zbiorowa mogiła Żydów rozstrzelanych przez Niemców w 1943 r.

Cały teren doliny objęty jest ścisłą ochroną, poruszać wolno się tylko szlakiem turystycznym. Wspinaczka skałkowa jest niedopuszczalna, na penetrację jaskiń trzeba mieć zgodę dyrekcji OPN.

Wylot Doliny Sąspówki do Doliny Prądnika obramowany jest bramą skalną. Po północnej stronie tworzy ją skałka Plażowka, po południowej izolowana skała Jonaszówka, będące doskonałym punktem widokowym. Na wysokości szczytu tej skały znajdował się dawniej poziom dna dolin Prądnika i Sąspowskiej.

W Dolinie Sąspowskiej w roku 1956 był kręcony film dla dzieci Jerzego Hoffmana Jaś i Małgosia.

Szlaki turystyczne w obrębie Doliny Sąspowskiej

• żółty z Wierzchowia przez Dolinę Prądnika i Dolinę Sąspowską do Pieskowej Skały

DOLINA SZKLARKI

Dolina potoku Szklarka na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Znajduje się na posiadającym duże walory przyrodnicze obszarze Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie. Mająca ok. 9 km długości dolina ciągnie się od Jerzmanowic poprzez Szklary do Dubia, gdzie jej wylot łączy się z wylotem Doliny Racławki, a płynący dnem potok Szklarka uchodzi do Racławki. Dnem doliny biegnie asfaltowa droga, a sama dolina, mimo że jest częściowo zabudowana, jest atrakcyjna turystycznie. Posiada bowiem zalesione zbocza z licznymi skałkami wapiennymi i ostańcami wierzchowinowymi. Liczne ostańce znajdują się również na odkrytym terenie pól uprawnych (np. tzw. Ostańce Jerzmanowickie). Największe z tych ostańców to: Witkowe Sokoliki, Łysa Skała, Chochołowe Skały, Cisówki, Bukowa Góra z Jaskinią Ciasny Awen, Jaskinia Szeroki Awen, Wilisowe Skały, Lisia Jama. Na niektórych z nich trenują wspinacze skałkowi. Dużą atrakcję dla speleologów stanowią również znajdujące się w niektórych z nich jaskinie, np Jaskinia Kręta.

W dolinie wyróżnić można dwie różniące się części: górną w okolicy Jerzmanowic, która jest szeroka, bezleśna i w dużym stopniu zabudowana, oraz dolną, która bardziej przypomina głęboki, ciasny wąwóz i ma strome zalesione zbocza. Na wschodnim zboczu tego wąwozu wznosi się wysoko ponad wieżą nowego kościoła i lasem potężna skała Brodło. Również na na wschodnich zboczach doliny w 1989 r. utworzono rezerwat przyrody Dolina Szklarki w celu ochrony dobrze zachowanych zespołów leśnych i muraw naskalnych. W jego pobliżu pobliżu znajduje się źródło "Pióro" – wywierzysko krasowe o wydajności ok. 60 l/s.

U wylotu doliny w Dubiu istnieją stawy hodowlane, które założone zostały jeszcze w 1850 roku przez rodzinę Potockich. Obecnie hoduje się w nich pstrągi i inne ryby łososiowate.

Szlaki turystyczne w obrębie Doliny Szklarki

• czerwony szlak okrężny przez najciekawsze obszary Doliny Szklarki. Wychodząc nim ze Szklar w kierunku wschodnim przejdziemy cały leśny rezerwat. Szlak wspina się na górę i wyprowadza na pola uprawne wierzchowiny Wyżyny Olkuskiej, skąd roztaczają się szerokie widoki w południowo-wschodnim kierunku. Następnie szlak schodzi z powrotem do dna doliny, przekracza drogę, przechodzi na zachodnie zbocze doliny i prowadzi odkrytymi w większości terenami w pobliżu dużych ostańców wierzchołkowych: Witkowe Sokoliki, Łysa Skała, Chochołowe Skały, Cisówki, Bukowa Góra z Wilisowe Skały, Lisia Jama (niektóre z nich należą do nieformalnej grupy tzw. ostańców jerzmanowickich). Obok Bukowej Góry w ramach projektu Małopolski Szlak Geoturystyczny ustawiono tablicę informacyjną opisującą mechanizm powstania znajdującej się w niej Jaskini Szeroki Awen.
• szlak turystyczny zielony – zielony z Doliny Będkowskiej przez Łazy i Dolinę Szklarki do Jerzmanowic.
• szlak turystyczny żółty – żółty z Wierzchowia przez Dolinę Bolechowicką, Karniowice, Dolinę Kobylańską, Będkowice, Dolinę Będkowską (obok Brandysowej Skały), Dolinę Szklarki i Dolinę Racławki do Paczółtowic.