Najdłuższe, trwające od 22 stycznia 1863 roku do połowy 1964 roku, najkrwawsze i najbardziej dramatyczne polskie powstanie narodowe przeciwko Rosji.

Wybuchło pod wpływem wzrostu nastrojów patriotycznych w Królestwie Polskim na skutek osłabienia Rosji w wyniku przegranej wojny krymskiej. Poprzedził je okres manifestacji, brutalnie stłumionych przez zaborcę oraz rewolucji moralnej wśród elit społecznych. Bezpośrednią przyczyną wybuchu była „branka”. Komitet Centralny Narodowy przekształcił się w Rząd Narodowy i ogłosił manifest powstańczy i uwłaszczenie chłopów. Walki toczone na terenie dawnych ziem Rzeczypospolitej (Królestwa Polskiego, Litwy, Białorusi i części Ukrainy) miały charakter wojny partyzanckiej w czasie której stoczono ponad 1,2 tysiąca bitew i potyczek. Prowadzenie walki przez tak długi okres czasu było możliwe dzięki dobrze zorganizowanej konspiracji, która przyjęła formę tajemnego państwa polskiego, działającego także poza zaborem rosyjskim. Przewaga Rosjan była przytłaczająca, w walce z kilkudziesięciu tysiącami powstańców uczestniczyła większość armii rosyjskiej, w kulminacyjnym momencie walk ich oddziały liczyły ok. 340 tysięcy żołnierzy. W październiku 1863 roku władzę dyktatorską objął Romuald Traugutt, które energicznie zreorganizował siły powstańcze, nakazywał realizację dekretu o uwłaszczeniu chłopów, planując wiosną wznowienie walk z udziałem chłopów. Wprowadzenie uwłaszczenia przez władze rosyjskie (2 marca 1864 roku), zapewniające chłopom wszystkie korzyści powstańczych dekretów, rozbicie większych oddziałów, liczne aresztowania, w tym kierownictwa Powstania, na czele z Trauguttem (10/11 kwietnia 1864 roku) złamały opór. Ostatni oddział powstańczy został rozbity wiosną 1865 roku. Klęska Powstania rozpoczęła okres brutalnej rusyfikacji Królestwa. Mimo klęski było ono ważnym etapem na drodze do odzyskania niepodległości i wywarło wielki wpływ na dążenia narodowe następnych pokoleń Polaków.

Oddział płk Józefa Grekowicza, liczący ok. 160 strzelców, zmobilizowany i wyszkolony na terenie Galicji, wieczorem 3 kwietnia przekroczył granicę zaborów. Jego celem było połączenie z innymi oddziałami w lasach lelowskich, jednak oczekując posiłków rozbito obóz pod Szklarami.

4 kwietnia przybył oddział liczący ok. 70 strzelców, ale oczekiwano większych sił. Rankiem Niedzieli Wielkanocnej 1863 roku zgrupowanie zostało zaatakowane przez oddziały rosyjskie liczące ok. 600 żołnierzy. Kolejne trzy ataki Rosjan nie złamały oporu powstańców, jednak przypadkowe przekroczenie granicy przez dowódcę i jego aresztowanie przez Austriaków oraz brak nadziei na posiłki sprawiły, że dowódcy zdecydowali się wycofać oddział za granicę austriacką.

Walka trwała przeszło 3,5 godziny. Strona polska straciła 6 zabitych (znamy nazwiska 4, byli to: Lucjan Kurulski, Władysław Pintowski, Bolesław Ostrowski, Dominik Orłowski) i około 25 rannych, spośród których kilku zmarło później z ran w Krzeszowicach i w Krakowie. Straty rosyjskie wyniosły około 40 zabitych i nieznaną liczbę rannych.

Większość uczestników uczestniczyła w dalszych walkach Powstania.  

Współrzędne GPS: N: 50° 9' 39" E: 19° 42' 50"

Na miejscu tablica informacyjna (kliknij aby powiększyć)