Położenie

Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Łazach (całoroczne)
Łazy 39, 32-048 Jerzmanowice
tel. 12 389 52 08 | e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.  | strona www schroniska

Antoni Goraj - Gospodarstwo Agroturystyczne (Całoroczne)
Sąspów 326, 32-048 Jerzmanowice
tel. 12 389 19 49

Alfreda Goraj - Gospodarstwo Agroturystyczne (Całoroczne)
Sąspów 176 a, 32-048 Jerzmanowice
tel. 012 389 55 55 | strona www gospodarstwa

Halina Gzyl - Gospodarstwo Agroturystyczne (Całoroczne)
Łazy 12 a, 32-048 Jerzmanowice
tel. 12 389 53 92, +48 506 277 466 | e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. | strona www gospodarstwa

Elżbieta Kanasiuk - Gospodarstwo Agroturystyczne (Całoroczne)
Sąspów 277, 32-048 Jerzmanowice
tel. 12 389 55 55 | strona www gospodarstwa

Danuta Kiszka - Gospodarstwo Agroturystyczne (Całoroczne)
Jerzmanowice 22 A, 32-048 Jerzmanowice
tel. 12 389 59 37

Małgorzata Mistela - Gospodarstwo Agroturystyczne (Całoroczne)
Sąspów 290 A, 32-048 Jerzmanowice
tel. 12 389 57 16, +48 694 25 76 63 | strona www gospodarstwa

Danuta Pączek - Gospodarstwo Agroturystyczne (Całoroczne)
Sąspów 160 a, 32-048 Jerzmanowice
tel. 12 389 50 86 | strona www gospodarstwa

Marta Szlachta - Gospodarstwo Agroturystyczne "Jan" (Całoroczne)
Jerzmanowice 22, 32-048 Jerzmanowice
tel. 12 389 52 45 | e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. | strona www gospodarstwa

Anna Śladowska - Gospodarstwo Agroturystyczne (Sezonowe)
Jerzmanowice 203 A, 32-048 Jerzmanowice
tel. 012 389 52 12,

Danuta - Gospodarstwo Agroturystyczne  (Całoroczne)
Sąspów 160, 32-048 Jerzmanowice
tel. 12 389 57 84, 508 237 400 | e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. | strona www w budowie

Historia budowy kościoła w Sąspowie

Mieszkańcy Sąspowa postanowili wybudować w swojej wsi piękną świątynię na chwałę Boga. Zebrali materiał potrzebny do budowy na miejscu, którym dziś stoi remiza. Na następny dzień mieli przystąpić do pracy. Jakież było ich zdziwienie, gdy rankiem drugiego dnia nie zastali na obranym przez siebie miejscu materiału. Odnaleźli go na skale, po przeciwnej stronie Doliny Sąspowskiej. Stwierdzili, że to sam Bóg obrał miejsce na świątynię i nie należy się Jego woli sprzeciwiać. Dziś kościół wznosi się nad całym Sąspowem. Mówi się jeszcze, że kościół był budowany w sierpniu, ale nagle którego ś dnia mimo letniej pory spadł śnieg. Na pamiątkę tego dziwnego zjawiska mieszkańcy w swoim kościele czczą obraz Matki Boskiej Śnieżnej. 

Trójkąt bermudzki

Podobno Gołkowice mają swój "trójkąt bermudzki. Znajduje się miedzy Ostrą Górą, Kobylą Górą i Żarnowcem. Wierzono, że to miejsce ma tajemną moc. Ponoć złe duchy pilnują tam skarbów. To one odstraszały ludzi od tamtego miejsca, dlatego okoliczna ludność stroniła od niego. Ci których sytuacja zmuszała do przejścia przez niebezpieczne miejsca, szczególnie w zimowe noce zawsze tracili kierunek podróży, a czasami też życie, gdyż zmęczeni wędrówką zasypiali w śniegu. 

Psia klatka

Ze skałą "Psia klatka" w Jerzmanowicach łączy się legenda. W dawnych czasach miejscowi chłopi zamykali w niewielkiej szczelinie skalnej psy, gdzie ginęły. To miało zapewnić urodzajny rok. Kiedyś młody mężczyzna wybrał się ze swoim psem w okolice tej skały. Zobaczył w skalnej szczelinie światełko, które na tyle go zaciekawiło, że wszedł za swoim psem do szczeliny. Gdy był w środku, zapadła ciemność. Mężczyzna chciał wyjść, ale szczelina okazała się zbyt wąska. Zaczął wołać o pomoc, ale nikt go nie słyszał. Skała stłumiła odgłosy. Mężczyzna i pies zginęli w skale. Działo się to w czwartą środę miesiąca, ponieważ Nawe teraz w czwartą środę miesiąca dobywają się ze skał ludzkie jęki i wycie psa. 

Historia obrazu Jezusa Miłosiernego z kościoła w Przegini

Według legendy pewien żołnierz dworu królewskiego walczył na wschodnich rubieżach Rzeczpospolitej z Kozakami. Pewnego razu, gdy wszedł do płonącego kościoła, zobaczył wizerunek Jezusa Chrystusa. Rozbił szybę, wyciął szalą płótno z ramy i opasał się nim. Osłonięty obrazem uczestniczył w wojnie z Kozakami, nie odnosząc żadnych ran. Po wojnie zawiesił obraz w swojej rodzinnej wsi Sieniczno. Sława cudownego wizerunku rozniosła się po okolicy powodując liczne pielgrzymki wiernych. To spowodowało, że biskup krakowski polecił przenieść obraz do kościoła w Przegini. 

Na podstawie"Ziemia Podkrakowska"
 

HERB

Formę i sposób posługiwania się HERBEM
określa Uchwała Nr XXXVI/184/97 Rady Gminy Jerzmanowice-Przeginia z dnia 8 lipca 1997 roku. 

W dotychczasowych dziejach wsie Jerzmanowice i Przeginia, od których utworzona jest nazwa gminy, nie posiadały własnego znaku herbowego. Dlatego został on stworzony od podstaw w 1997 roku dając początek lokalnej tradycji heraldycznej.

W języku heraldyki herb gminy Jerzmanowice - Przeginia należy opisać: w polu czerwonym, trzy góry złote, a na najwyższej półtora krzyża srebrnego z takąż krzywaśnią.

Obie wsie zarówno w okresie przedrozbiorowym, jak i później nie miały - choćby przejściowo - herbu miejskiego, nie powstały więc wówczas ustrojowe warunki potrzebne do stworzenia własnego herbu. Te bowiem mogły być zgodne z kilkuwiekowym obyczajem heraldycznym tworzone i używane przez miasta.

W okresie przedrozbiorowym spotykamy się natomiast z pieczęciami wiejskimi, których najstarsze egzemplarze zachowały się z czasów średniowiecza. Posiadały one wyobrażenia, które utrwalały się w świadomości mieszkańców jako ikonograficzne znaki tożsame dla danej wsi. Mogły one niejednokrotnie przybierać formę znaków heraldycznych, np. przez umieszczenie rysunku w tarczy herbowej, jednak herbami jako takimi nie były. Występowanie tych pieczęci wiązało się z rozwojem samorządu wiejskiego, gdy ten został ograniczany przez władzę dominialną z użycia zaczęły wychodzić także pieczęcie wsi z własnym znakiem napieczętnym. Wśród zachowanych dziś pieczęci małopolskich brak tych należących do Jerzmanowic i Przegini. Nie wiadomo czy ich nigdy nie było czy też nie zachowały się do naszych czasów. W każdym bądź razie z okresu przedrozbiorowego brak jest źródeł poświadczających pojawienie się w obydwu wsiach znaku napieczętnego.

Okres rozbiorów także nie wpłynął korzystnie na powstanie własnego znaku herbowego. Po III rozbiorze Jerzmanowice i Przeginia leżąc na obszarze powiatu olkuskiego dostały się na krótko pod panowanie austriackie, natomiast od 1809 roku zostały włączone do Księstwa Warszawskiego. Po kongresie wiedeńskim w 1815 roku znalazły się w Królestwie Polskim w granicach guberni kieleckiej. Bardziej sprzyjające warunki do wykorzystania przez obie wsie własnego znaku na pieczęci istniały w kilkunastoletnim okresie austriackim, jednak brak świadectw aby do tego doszło.

Zaborca rosyjski z kolei, choć pozostawił w użyciu pieczęcie wsi, na ich godło ustawowo wprowadził orła rosyjskiego pozbawiając je w ten sposób możliwości wykształcenia własnej tradycji ikonograficznej.

Także obecnie w polskim systemie heraldycznym herby wsi nie występują, pojawiły się natomiast znaki herbowe gmin wiejskich, jako jednostek administracyjno - samorządowych złożonych z większej liczby wsi. Zostały one wprowadzone na mocy ustawy o samorządzie terytorialnym z 8 marca 1990 roku. Na tej podstawie możliwe było utworzenie herbu gminy Jerzmanowice - Przeginia. Obie wsie są największymi a jednocześnie najstarszymi ośrodkami na terenie gminy, dlatego też do ich realiów nawiązuje utworzony herb gminy. Stanowią one główny ośrodek życia administracyjnego, gospodarczego i kulturowego mieszkańców.

Każdy herb jest znakiem identyfikującym, zatem musi posiadać dwie podstawowe cechy: niezmienności i niepowtarzalności. Dlatego stworzony znak herbowy jest symbolem mieszkańców gminy Jerzmanowice - Przeginia, za pomocą którego mogą wyrażać ideę współtony i samorządności. W związku z tym w tworzeniu herbu poszukiwano motywów treściowych, które nadadzą mu ponadczasowy charakter. Niewątpliwie jednym z najstarszych a jednocześnie jednostkowych faktów związanych dziejami gminy Jerzmanowice - Przeginia są nazwy obu wsi.

Jak już wspomniano Przeginia należy do jednych z najstarszych osad na terenie obecnej gminy. Jej źródłowo poświadczone początki sięgają pierwszych trzech dziesięcioleci XIII wieku. Po raz pierwszy pojawia się w dokumencie z 1228 roku jako wieś płacąca klasztorowi norbertanek w Imbramowicach dziesięcinę z nowizn, czyli nowych pól pozyskanych drogą karczunku. Wzmianka o nowiznach może sugerować, że jej początki mogły być jeszcze wcześniejsze ale brak o nic informacji. W pierwszej ćwierci XIII wieku należała już do znaczniejszych osad, skoro w jej pobliżu - jeśli wierzyć Długoszowi, Henryk Brodaty w 1228 roku zbudował zamek. W czasach Bolesława Wstydliwego Przeginia należała do komesa Wierzbięty, syna Klemensa Gryfity, wojewody krakowskiego. Na jego prośbę książę Bolesław w 1276 roku przeniósł wieś na prawo niemieckie. Było to lokacja udana i Przeginia z czasem stała się na prawie niemieckim wsią wzorcową. Kazimierz Wielki powołał jej sołtysa - podobnie jak jerzmanowickiego - na ławnika w sądzie wyższym prawa niemieckiego na zamku w Krakowie.

Nazwa Przeginia pojawia się najpierw w formie Preghina, Pregyna aby następnie w XV wieku otrzymać już grafię Przeginya. Zdaniem językoznawców pochodzi ona od czasownika gybnąti i oznaczała teren górzysty. Nazwa ta ma charakter topograficzny i oddaje wiernie warunki naturalne terenu, na którym powstała Przeginia. Leży ona bowiem na jednym z najwyższych wzniesień na obszarze Wyżyny Olkuskiej. Położenie Przegini jest bardzo charakterystyczne, zwracano na nie uwagę już w starszych opisach historyczno - geograficznych tej miejscowości. Dlatego też tworząc herb gminy nawiązano do nazwy i wyrażanych w niej cech fizjograficznych tej miejscowości - motyw wzniesienia (góry)

Wieś Jerzmanowice jest młodsza od Przegini, pojawiła się ona zaraz na początku drugiego okresu osadnictwa na Wyżynie Olkuskiej datowanego na lata 1320 - 1423. jej lokacja nastąpiła między 1325 a 1335 rokiem. W źródłach pojawiła się po raz pierwszy w 1335 roku. Jerzmanowice były wsią królewską należącą do starostwa ojcowskiego. Zgodnie z przywilejem Kazimierza Wielkiego z 1356 roku sołtys Jerzmanowic zasiadał wśród ławników sądu najwyższego prawa niemieckiego na zamku krakowskim.

Nazwa Jerzmanowice ma charakter odosobowy. Pierwotnie (1335 rok) osada była nazwana villa Hermani, czyli "wies Hermana" od imienia swgo zasadźcy. Wkrótce nazwa ta została spolszczona, w 1350 roku spotykamy formę Yrzmanouicz, a w 1356 roku już Irzmanouice bliską dzisiejszym Jerzmanowicom. Zmiana nazwy nastąpiła w wyniku spolszczenia niemieckiego imienia Herman na Jirzman, Jerzman.

Tworząc herb gminy nastąpiło również odniesienie się do motywu godła osoby Hermana, od którego została urobiona nazwa wsi Jerzmanowice. Został wykorzystany herb rodowy, którym pieczętował się zasadźca a następnie pierwszy sołtys Jerzmanowic. Nie mamy bezpośredniej informacji poświadczającej jego herb ale możemy o nim dowiedzieć się pośrednio z zapiski sądowej, która mówi o godle herbowym Hermana (Irzmana), sołtysa Jerzmanowic w latach 1388 - 1393. zapewne nie chodzi tu o Hermana z czasów lokacji wsi, ale o jego potomka na co może wskazywać identyczne, a przecież dość rzadkie w polskiej antroponimii średniowiecznej imię a ponadto dziedziczny charakter urzędu sołtysa. We wspomnianej zapisce z 1389 roku herb Hermana Turzyna, czyli Prus I opisany jest jako półtora krzyża z krzywaśnią.

Taki opis herbu Prus I pokazuje jego wcześniejszą postać charakterystyczną dla Małopolski z końca XIV i pierwszej połowy XV wieku. Godło to znane jest przede wszystkim z zapisek sądowych, w ikonografii występuje tylko jeden raz na dzwonie z 1460 roku w kościele Mariackim w Krakowie. Przedstawia ono półtora krzyża z krzywaśnią pod prawym (od strony heraldycznej) ramieniem krzyża.

Krzywaśń określona w zapisie z 1389 roku jako curuatura, a w innych źródłach nazwana też corulus, corulus episcoopalis, interpretowana jest również jako pastorał św. Stanisława. Zwraca się jednak uwagę, że termin curvatura określa przede wszystkim górną, zakręconą część pastorału. Ta część pod prawym ramieniem krzyża powinna zostać wyeksponowana w herbie Hermana z Jerzmanowic.

Zatem w kreacji herbu gminy Jerzmanowice - Przeginia wykorzystano motywy związane z nazwami obu wsi. Wzniesienia (góry) symbolizują wieś Przeginię, zaś półtora krzyża z krzywaśnią jest symbolem Jerzmanowic. Te dwa elementy tworzą godło herbu gminy, które przedstawia trzy góry, a na najwyższej znajduje się półtora krzyża z krzywaśnią.

Do pełnego skonstruowania herbu potrzebne jest też określenie jego barw. Heraldyka posługuje się własnym systemem kolorystycznym z którego muszą się tez wywodzić barwy herbu gminy. Pamiętać tu tez trzeba o tradycjach polskiej heraldyki miejskiej, do której bezpośrednio nawiązują znaki herbowe gmin tworzone obecnie. W herbie gminy Jerzmanowice - Przeginia wykorzystano trzy barwy: pole tarczy - czerwone, góry - złote, a krzyż z pastorałem - srebrny. Czerwone pole tarczy nawiązuje tu do tradycji polskiej heraldyki miejskiej, w której właśnie ta barwa jest najczęściej spotykana. Przemawia za nią również fakt królewskiej własności obu wsi. Srebrny krzyż z krzywaśnią występuje w herbie Prus I, taka barwę zastosowano w herbie gminy. Barwa gór - złota została wybrana zgodnie z zasadami heraldyki, która w godłach herbowych z reguły stosowała metale - srebro lub złoto. Ponieważ srebro zastosowano dla krzyża i krzywaśni w przypadku gór wprowadzono barwę złotą. 

Zgodnie z historycznie ukształtowanymi zasadami heraldyki, pochodnymi formami używania herbu są:

CHORĄGIEW GMINY
Proporcje chorągwi jak 5 (szerokość) do 8 (długość)

FLAGA GMINY
Proporcje chorągwi jak 5 (szerokość) do 8 (długość)

SZTANDAR GMINY

Sztandar gminy jest uroczystą odmianą chorągwi gminy i składa się z dwóch płatów. Z prawej głównej strony srebrnej (białej) pośrodku, umieszczony jest herb gminy, a pod nim majuskulny napis GMINA JERZMANOWICE - PRZEGINIA, z lewej strony złotej (żółtej) pośrodku umieszczony jest herb Rzeczpospolitej Polskiej, z tym, że głowa orła zwrócona jest do drzewca. W prawym dolnym rogu strony głównej i lewym dolnym rogu strony drugiej jest umieszczony herb województwa małopolskiego. Wymiary płata bez frędzli 70X70 cm. Frędzle czerwone 5 cm. Drzewce sztandaru jest zakończone godłem herbu gminy wykonanym w metalu.

Najstarsze ślady działalności ludzkiej dokumentowane są badaniami archeologicznymi, które na terenie gminy Jerzmanowice - Przeginia i sąsiednich obszarach Wyżyny Krakowskiej są bardzo liczne. Na Wyżynie Krakowskiej odkryte zostały pochodzące z paleolitu pozostałości życia małych izolowanych grup łowców o neandertalskim typie fizycznym - ten typ penetracji ludzkiej zakończył się na Wyżynie Krakowskiej ok. 40 tys. lat p.n.e. W środkowej fazie zlodowacenia Würm na terenach jurajskich pojawił się Homo sapiens – obozujące tu gromady łowców polowały w zorganizowany sposób na niedźwiedzie i inne duże ssaki. Ich pozostałością są m.in. materiały zaliczane do kultury jerzmanowickiej, pochodzące z górnego paleolitu, datowane na okres pomiędzy 40 a 10 tys. lat p.n.e. W okresie późnego paleolitu na terenach jurajskich żyły grupy ludzkie zaliczane do kultury prądnickiej. Od początku neolitu (4500-1800 lat p.n.e.) obszary Wyżyny Krakowskiej nabrały szczególnego znaczenia, przede wszystkim jako obszar eksploatacji poszukiwanego surowca krzemiennego. Poza głęboko wciętymi dolinami rozwijało się również osadnictwo rolnicze. Następujące później zastępowanie krzemienia metalem w produkcji narzędzi spowodowało utratę znaczenia obszaru jurajskiego, który był dość słabo wykorzystywany rolniczo. Osadnictwo ludności z okresu wpływów rzymskich było na tym obszarze nietrwałe, a regularne osadnictwo miało miejsce na tych terenach we wczesnym średniowieczu.

Na terenie gminy Jerzmanowice-Przeginia zarejestrowanych zostało aż 361 stanowisk archeologicznych, wśród których znajduje się 6 wpisanych do rejestru zabytków. Pozostałości obozowiska pochodzącego ze środkowego paleolitu odkryto m.in. w Jaskini Nietoperzowej. W jaskini Koziarnia w Sąspowie oraz w Jaskini Nietoperzowej odkryte zostały pochodzące z górnego paleolitu materiały archeologiczne należące do kultury jerzmanowickiej. W Sąspowie i w Jerzmanowicach odkryte zostały także neolityczne kopalnie i pracownie krzemieniarskie zaliczane do kultury lendzielskiej, datowane na drugą połowę IV tysiąclecia p.n.e.

W końcu X w. ziemie będące zalążkiem późniejszej Małopolski podporządkowane zostały Mieszkowi I, a w początku XI w. Kraków został ich stolicą. Gmina Jerzmanowice-Przeginia leży w terenach, gdzie czynnikiem decydującym o powstawaniu osad było położenie obszaru posiadającego walory obronne na przedpolu Krakowa, sąsiedztwo ośrodków górniczych Olkusza i Sławkowa oraz istnienie zamków i grodzisk strzegących szlaków komunikacyjnych. Główny gościniec z Krakowa na Śląsk odgrywający ważną rolę w procesie osadnictwa prowadził właśnie przez obszar gminy Jerzmanowice-Przeginia.

Proces zasiedlania terenów należących do dzisiejszej gminy Jerzmanowice-Przeginia był intensywny do końca XIV w. U schyłku średniowiecza zasadnicza sieć osadnicza była tu już wykształcona. Przemiany osadnicze w okresie nowożytnym polegały przede wszystkim na przekształcaniu istniejącej struktury. Na rozwój poszczególnych miejscowości wpływała sytuacja gospodarczo-polityczna, rozwój ten zależny był również od klęsk nieurodzaju, pożarów, wojen i okresów zarazy.

Do wczesnych osad w okolicy należy Przeginia, która pojawiła się w dokumentach w 1228 r. jako wieś płacąca dziesięcinę z nowizn, czyli z ról pozyskiwanych przez karczunek. W 1276 r. wystawiony został przywilej przeniesienia Przegini, położonej „przy drodze publicznej na wzgórzu zwanym "Kamowa Góra" na czynszowe prawo niemieckie. Za Kazimierza Wielkiego sołtys przegiński powołany był na ławnika sądu wyższego prawa niemieckiego na zamku krakowskim. Racławice znane są w latach 1325-27 jako osada parafialna, a przypuszczalna data lokacji Racławic jako wsi na prawie niemieckim przypada na koniec XIII w. Lokacja Jerzmanowic nastąpiła prawdopodobnie między rokiem 1325 a 1335, kiedy to parafia Jerzmanowice pojawiła się w spisach świętopietrza. Osada była wówczas wsią królewską, której sołtys według przywileju z 1356 r. zasiadał wśród ławników sądu najwyższego prawa niemieckiego na zamku królewskim. W spisach świętopietrza z lat 1325-1327 wzmiankowana jest również parafia w Sąspowie, w której istniał drewniany kościół. Początki wsi Gotkowice sięgają XIII w. Z 1329 r. pochodzi natomiast przywilej lokacyjny wsi Szklary, które były lokowane na surowym korzeniu w zamian za 20-letni okres wolnizny dla osadników i 2-łanowe sołectwo dla zasadźcy. Z 1337 r. pochodzi pierwsza wzmianka o Czubrowicach będących wsią na prawie niemieckim. Sołtys Czubrowic zasiadał w 1337 r. wśród ławników w sądzie najwyższym prawa niemieckiego na zamku królewskim. W latach 1335-1337 istniał już w Jerzmanowicach drewniany kościół. Z 1389 r. pochodzi wzmianka o Racławicach, a z 1406 r. o Gotkowicach. Gotkowice należały do parafii Jerzmanowice (były jedyną osadą należącą do tej parafii). W XIV w. istniała w Gotkowicach gospoda zajezdna.

W latach 1470-1480 było we wsi 6 łanów i 1 pręt kmiecy 1/12 łana. Taką samą liczbę łanów, na których gospodarowało 5 kmieci wskazuje lustracja z 1564 r. Źródła z XV w. wymieniają karczmy w Sąspowie i Przegini. W XV w. rozpoczął się w Polsce proces zakładania folwarków, z reguły przez właścicieli poszczególnych wsi. Na obszarze gminy Jerzmanowice-Przeginia w 3 ćw. XV w. pojawiają się informacje o folwarkach w Sąspowie i Jerzmanowicach, przy czym folwark w Jerzmanowicach zanikł już w pierwszej Polowie XVI w. W 1511 r. zbudowany został nowy drewniany kościół w Racławicach. Z XVI w. pochodzą informacje o karczmach Czubrowicach i Szklarach. W 1684 r. istniał w Gotkowicach nowo utworzony folwark. W 1696 r. wybudowany został kościół św. Jana Chrzciciela wraz ze szpitalem dla ubogich w Jerzmanowicach, a w XVIII w. powstały szpitale dla ubogich Racławicach i Sąspowie. W roku 1783 wybudowany został murowany kościół w Sąspowie. W 1789 r. zanotowano w Jerzmanowicach 662 mieszkańców i 115 domów, a w Sąspowie 474 mieszkańców i 86 domów. W 1791 r. działała w Jerzmanowicach karczma, a mieszkańcy miejscowości trudnili się furmaństwem. Wieś liczyła wówczas 558 mieszkańców i 114 domostw. Dokumenty z 1791 r. potwierdzają, że Sąspów liczył wtedy 84 domy i 436 mieszkańców, a Łazy 182 mieszkańców. W 1789 r. zanotowano w Racławicach 532 mieszkańców i 115 domów, a w 1791 r. 777 mieszkańców i 131 domów. W 1792 r. wieś liczyła 725 mieszkańców, działał tam browar, gorzelnia i 5 młynów wodnych. W 1789 r. w Szklarach było 50 domów i 256 mieszkańców, a w roku 1792 49 domów i 290 mieszkańców. Szklary w 1792 r. liczyły 290 mieszkańców, stał tam dwór, browar, młyn i karczma. W 1789 r. Przeginię zamieszkiwały 662 osoby. W1827 r. Jerzmanowice liczyły 114 domów i 832 mieszkańców, Przeginia 104 domy i 761 mieszkańców, a Racławice 143 domy i 972 mieszkańców. W Szklarach było 290 mieszkańców, 16 kmieci uprawiało 8 łanów. Folwark w Gotkowicach przetrwał do XIX w. Dwór stojący w pobliżu centrum Gotkowic został rozebrany w latach 70. XX w.

Współczesny rozwój przestrzenny miejscowości położonych w gminie Jerzmanowice-Przeginia nie spowodował zatracenia czytelności zasadniczych cech ich układu przestrzennego, reprezentujących różne typy rozplanowania.

Zabudowa tradycyjna, pierwotnie drewniana o konstrukcji zrębowej i drewniano-murowana z wykorzystaniem miejscowego kamienia została wyparta przez murowaną zabudowę o bardzo zróżnicowanym charakterze. Do końca lat 60. XX w. budynki mieszkalne i gospodarcze stawiane były jeszcze w formie nawiązującej do tradycyjnej – parterowe o horyzontalnym układzie bryły i dwuspadowych dachach. W późniejszym okresie zabudowa zaczęła znacznie odbiegać od form tradycyjnych.